SAVE DONDERBERG
Een groen gebied van bijna 3 ha, omsloten door vooral huizen in het hartje van Laken, wordt bedreigd door een bouwproject van de stad Brussel. Het natuurgebied Donderberg grenst aan het mooie park ‘Tuinen van de Bloemist’ en zou, eens ontsloten voor het publiek, een prachtige geheel met dat park vormen. Het eerder spontaan natuurlijk landschap van Donderberg vormt een mooi contrast met de het planmatig aangelegde Tuinen van de Bloemist. De serres in restauratie aan de voet van de Tuinen van de Bloemist vormen een aangename attractie op het scharnierpunt tussen beide natuurlijke landschappen. Een gesloten trap, verbindt nu al beide gebieden!
Donderberg ligt op 300 m. van de metro Bockstael en is omsloten door de Sint-Albaansbergstraat, de Medoristraat en de Tuinbouwersstraat.
Profiel van de bedreiging
Het project HOP5 van de stad Brussel voorziet in de bouw van een kleuterschool en basisschool voor 672 kinderen, een sportzaal en een buurtlokaal. Daarbij zijn 8 woningen een ruimte voor een vrij beroep en een parking met 17 plaatsen voorzien. Het schoolgebouw zou als een massief bouwwerk bijna de gehele breedte van Donderberg bezetten. In elk geval: massa’s te storten beton!
Donderberg, een beetje geschiedenis
Donderberg was een boomkwekerij van het koninklijk domein dat in 1900, in het kader van een wet op de koninklijke schenking aan de Belgische staat werd overgemaakt. Het huidige Donderberg is al die tijd gespaard gebleven van grote vernielingen, oude bomen, ook fruitbomen zijn nog steeds op de site terug te vinden.
In 1969 verwerft het OCMW van de stad Brussel Donderberg en maakt het gebied ontoegankelijk voor het publiek (afsluiten van de bestaande paden). Het OCMW plant er woontorens. Meteen ontstaat verzet door het buurtcomité Donderberg, het plan wordt afgevoerd.
In 2001 krijgt Donderberg, in alle stilte, een nieuw bestemmingsplan en wordt een zone voor collectieve nutsvoorzieningen. De omwonenden worden niet geïnformeerd.
Het project om er een school te bouwen ontstaat in 2011. De buurtbewoners voelen zich bedreigd, zeker ook omdat, vlakbij, de oude Cadettenschool wordt omgebouwd tot Europese school. Ze vrezen een niet verteerbare toename van de verkeersdrukte.
De stad Brussel formuleert in 2016 het eerste HOP-project (Horticulteurs-Perruches): 75 woningen (drie blokken) en een school. De bouwpromotor Delens duwt de stad in de richting van het, voor hen, lucratief project. Een plan voor zo’n 1400 m2 beton! Na protest van de buurtbewoners heeft de overlegcommissie een negatief advies aan HOP1.
In 2017 ontstaat HOP2, in 2019 komt HOP3. Telkens zijn er protesten, correcties. De administratieve en gerechtelijke saga hebben hun beloop. Het ‘Collectief Save Donderberg’ wordt gevormd en verzet zich tegen het gunstig advies dat HOP3 kreeg (mits aanpassingen). HOP4 krijgt vorm in januari 2021. Minder wooneenheden en ‘slechts’ 9300 m2 beton. Cosmetica-ingrepen als groene daken moesten het project verteerbaarder maken. Maar ook in deze vorm worden er niet meer bomen gespaard en zou Donderberg onverbiddelijk zijn eigenheid en potentieel recreatieve functie verliezen.
Vandaag is er HOP5. Jawel, een saga!
De motieven van het gemeentebestuur
Er zou, voor de stad Brussel, een algemeen tekort aan scholen ontstaan en er is zeker en vast een woningtekort. De omwonenden van de site Donderberg wordt kortzichtigheid verweten. Ze handelen uit eigenbelang met een doorzichtig ‘not in my backyard’. Ze negeren het collectieve belang en willen gewoon dat hun tuintjes blijven uitgeven op het rustige en groene Donderberg.
Uiteraard spelen, op de achtergrond, ook andere, vooral economische, belangen. De Stad Brussel houdt van grote bouwwerken, al investeren ze daarna veel schroomvalliger in onderhoud en werking. Zo’n bouwproject betekend werkgelegenheid, bedrijvigheid. Er zijn afspraken, contacten en contracten met bouwpromotoren… De machine moet draaien! Een shift naar een visie op het verbeteren van het bestaande (isolatie, restauratie, versterken van capaciteit door verhoging, nieuwe bestemming geven aan leegstand) is helaas nog steeds de norm niet. Weerom staat de praktijk tegenover de nieuwe inzichten. Hoe mooi zou het niet zijn, de Stad Brussel gebruikt het beschikbare budget voor de nieuwbouw ten gunste van reële noden van hun bestaande scholen!
Politiek is een spel van geven en nemen, zelfs de Groene partijen maken geen vuist in een dossier als dat van Donderberg. Ze krijgen iets i.v.m. hun eisenpakket in vb. het Zuiden van Brussel (waar hun grootste kiespubliek is), maar kijken weg van het Noorden van Brussel (waar ze veel minder kiezers hebben).
De argumentatie tegen HOP5
Er is, bij alle weldenkende mensen een consensus i.v.m. de urgentie van de problemen i.v.m. de klimaatcrisis. Zo moeten groene gebieden maximaal gevrijwaard blijven, de biodiversiteit vraagt om radicale bescherming en de doorlaatbaarheid van de bodem wordt een absoluut wapen tegen opwarming en droogte. De politieke realiteit is er één van werken binnen een economische ruimte, verankerd in gewoontes. Een handelen in functie van nieuwe inzichten (en hun radicale eisen i.v.m. gedragsverandering) is blijkbaar nog niet te implementeren. Politiek zal, in de toekomst, overal, moedig moeten zijn. Dit geldt ook voor de Brusselse politiek. Ze ‘weten’ wel, maar ze durven/kunnen er zich niet naar die inzichten gedragen. Donderbos, maar ook andere groene en bedreigde gebieden in Brussel stad en het Gewest, zijn daarom dossiers met een symboolwaarde. Verliezen is ook het verliezen van hoop i.v.m. de toekomst. ‘Meer groen’ is geen romantisch, recreatief plaatje i.v.m. bloemetjes en boompjes, het is een noodzaak.
Donderberg met aansluiting met de Tuinen van de Bloemist, vormen een deel in een ketting van groen die Laken kenmerkt en uniek maakt in Brussel. De recreatieve functie is naast de ecologische een belangrijke functie. Donderberg is omsloten door bewoonde percelen en deze open ruimte is welkom, ook voor de reeds bestaande instellingen (centre Medori) en scholen (Kunsthumaniora, basisschool ’t Plant’zoentje, Europese school, …) in de buurt.
De omwonenden van Donderberg hebben inderdaad een mooie situatie met het publiek ontoegankelijk Donderberg in hun achtertuin. Maar zowel een publiek park als het bouwproject voor de school (HOP5) betekenen het einde van die sluimerende (maar aangename) situatie. Daar zijn de omwonenden zich van bewust. Ze zijn bekommerd om veiligheid en privacy, maar steunen toch de ontsluiting van Donderberg tot publiek park. Zo’n park, met wandelaars en bezoekers, is nog iets anders dan aankijken op wanden van steen, beton en glas.
Inherent is er het mobiliteitsprobleem. Een nieuwe school en enige nieuwe huizen, d.w.z. auto’s die stilstaan, pogen te parkeren, voorbijrijden. Het betreft niet alleen ouders die hun kinderen willen afzetten met de wagen, het gaat ook over personeel dat met de wagen naar het werk komt. Het betekend ook toelevering door bestelwagens voor alle mogelijke goederen waar zo’n school nood aan heeft.
Er is weinig coördinatie tussen de schoolnetten (gemeenschap, stad, Nederlandstalig/Franstalig, vrij gesubsidieerd onderwijs). Het schoolnet van de stad Brussel kan op een gebied tekort hebben aan ruimte, terwijl een vrij net of een Nederlandstalige school nog capaciteit heeft. De methodes om de behoeften te berekenen, gekoppeld aan zones, is mistig. Zo laat de constatering van ‘te weinig plaats’ een grote school in een groene zone, net buiten hun ‘artificieel’ afgebakend gebied, buiten beschouwing (vb. Saint Pierre). Dit alles wijst op een oude cultuur waarbij schoolnetten elk op zich een compleet aanbod willen. Er zijn nog weinig ouders die omwille van ideologische redenen voor een school kiezen. Hun keuze heeft te maken met nabijheid, veronderstelde kwaliteit, culturele identiteit. Zo is het Nederlandstalig schoolnet allang ook een potentieel voor Franstalige ouders. In een ideale wereld wordt alle capaciteit over alle schoolnetten samen in overweging genomen.
Maar… de huidige plannen houden ook geen rekening met demografische evoluties. Laat ons het kernargument van de Stad Brussel: ‘er zal een tekort aan plaatsen zijn in de scholen in de toekomst’, tegen het licht houden… Dit is een te veralgemenende stelling! Als HOP5 gerealiseerd wordt zou de school vb. binnen zes jaar operatief zijn… Binnen zes jaar is er een dalende tendens i.v.m. het aantal kinderen dat kleuter- en basisonderwijs zal nodig hebben. Er komt overschot aan capaciteit ! Sommige scholen zullen minder inschrijvingen hebben. Misschien zal vb. de vraag naar plaatsen in het secundair onderwijs wel toenemen, maar een basisschool tover je niet zomaar om tot een secundaire school! M.a.w. de voorstanders van HOP5 willen de waarheid (geen tekort aan basisscholen) niet onder ogen komen.
Er is veel meer documentatiemateriaal en meer technische ondersteunde argumentatie voor handen. Aarzel niet via het Franstalig deel van deze site meer informatie (ook plattegronden, foto’s, etc.) op te zoeken. Via de site is er ook een petitie te tekenen. En vooral: ondersteun ook de acties! Alleen als we voldoende druk zetten op het bestuur van deze stad kunnen we de betonboeren uit Donderberg houden.